Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych
Doszło do wypadku przy pracy w Twojej firmie? Podpowiadamy, jakie najważniejsze kroki należy wykonać w przypadku ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, a także opracowania niezbędnej dokumentacji.
Zabezpieczenie miejsca wypadku
W przypadku zaistnienia wypadku należy zabezpieczyć miejsce wypadku. Zabezpieczenie miejsca wypadku ma na celu nie tylko usunięcie ryzyka dalszych wypadków, ale i umożliwić ustalenie okoliczności wypadku przy pracy. Sposób zabezpieczenia miejsca wypadku został określony w § 3 ust. 1 rozporządzenia wypadkowego.
Zabezpieczenie to ma zostać wykonane tak, aby wykluczało: dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych; uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane; dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
Warto sporządzić niezwłocznie, o ile to możliwe dokumentację zdjęciową, może to pomóc w sporządzeniu protokołu i ustaleniu okoliczności wypadku.
Zgodę na ponowne uruchomienie urządzeń i maszyn oraz inne zmiany w miejscu wypadku, może wydać jedynie pracodawca w porozumieniu ze społecznym inspektorem pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeżeli zachodzi potrzeba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku (§ 3 ust. 2. rozporządzenia wypadkowego).
Wezwanie profesjonalnej pomocy
Równolegle pracodawca powinien wezwać profesjonalną pomoc służb ratowniczych (celem ratowania zdrowia lub życia poszkodowanego, ew. także ratowania uszkodzonego mienia).
Wezwanie profesjonalnej pomocy służy dwóm zasadniczym celom:
-pomoc dla poszkodowanego pracownika, w przypadku, gdy jego stan wymaga profesjonalnej pomocy, wówczas istotne jest by pomoc ta przybyła możliwie szybko,
-profesjonalne służby powinny pomóc ratować uszkodzone mienie, np. straż pożarna w przypadku zagrożenia wybuchem.
Zawiadomienie PIP oraz prokuratora
Kolejną czynnością jaką należy wykonać niezwłocznie w przypadku wypadku ciężkiego, śmiertelnego lub zbiorowego wypadku przy pracy jest zawiadomienie o nim właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora (art. 234 § 2 k.p.). Za ciężki wypadek przy pracy, w myśl art. 3 ust. 5 ustawy wypadkowej, uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku (art. 3 ust. 4 ustawy wypadkowej). Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby (art. 3 ust. 6 ustawy wypadkowej).
Zgłoszenie wypadku przed jego kwalifikacją – już na początku postępowania powypadkowego, a więc w momencie zawiadomienia o zdarzeniu, pracodawca jest obowiązany dokonać jego wstępnej kwalifikacji prawnej, która pozwoli mu stwierdzić, czy ma do czynienia ze śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadkiem przy pracy. Sukcesywne dokonywanie zgłoszeń wypadków, związanych ze zdarzeniem, w którym brało udział kilka osób należy traktować jako zbiorowy wypadek pracy. Wypadek lekki – przepisy definiują pojęcie wypadku przy pracy oraz wypadki przy pracy: ciężkie, zbiorowe i śmiertelne. Każde inne zdarzenie uznane za wypadek przy pracy, który nie wyczerpuje powyższych kategorii kwalifikuje się jako wypadek przy pracy inny niż zbiorowy, ciężki lub śmiertelny. Czasami dla uproszczenia zapisu tego rodzaje wypadki nazywane są ”lekkimi”.
Tworzenie zespołu powypadkowego
Po dokonaniu wymienionych czynności należy przystąpić do utworzenia zespołu powypadkowego. Celem powołania zespołu powypadkowego jest przeprowadzenie postępowania powypadkowego (§ 4 – 6 rozporządzenia wypadkowego).W skład zespołu powypadkowego wchodzi: pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy.
Uwagi
Forma powołania zespołu powypadkowego – pracodawca nie musi powoływać zespołu powypadkowego w formie pisemnej. Do każdego wypadku może być oddzielny zespół albo pracodawca może powołać stały zespół powypadkowy. Należy jednak zachować zasadę, że do badania każdego wypadku wyznaczany jest jeden zespół powypadkowy.
Kwalifikacje pracodawcy jako członka zespołu powypadkowego – pracodawca, który nie wykonuje zadań służby bhp nie musi przejść szkolenia okresowego dla pracowników służby bhp i osób wykonujących zadania tej służby. Przepisy prawa pracy wymagają od niego jedynie, aby przeszedł szkolenie okresowe bhp dla pracodawców i innych osób kierujących pracownikami.
Tworzenie zespołu powypadkowego
Wyjątki – w zależności od stanu zatrudnienia w zakładzie oraz przyjętego przez pracodawcę systemu realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, i tak:
-u pracodawcy, który – zgodnie z art. 237(11) § 1 k.p. – nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy, zamiast pracownika tej służby, w skład zespołu powypadkowego wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy;
-u pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy, zamiast społecznego inspektora pracy, w skład zespołu powypadkowego wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
-jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym, określonym powyżej, ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników, okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracodawca i specjalista spoza zakładu pracy.
Działania zespołu powypadkowego
Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności:
-dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
-jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku;
-wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;
-zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;
-zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;
-zebrać inne dowody dotyczące wypadku;
-dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej (patrz wyżej Pojęcie wypadku przy pracy);
-określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Kwalifikacja prawna wypadku
Zespół powypadkowy dokonuje kwalifikacji prawnej wypadku w zakresie zakwalifikowania zdarzenia jako wypadek a także określenia rodzaju i skutku wypadku. Dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy konieczne jest, aby wszystkie elementy definicji wypadku wystąpiły jednocześnie, tj. uraz, nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna.
Sporządzenie protokołu powypadkowego
Zakończeniem pracy komisji powypadkowej jest protokół powypadkowy. Procedowanie w sprawie sporządzenia i zatwierdzenia protokołu powypadkowego regulują § 9-15 Rozporządzenia wypadkowego. Protokół powypadkowy to protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, który powinien być sporządzony przez zespół powypadkowy po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Zespół powypadkowy sporządza protokół powypadkowy w niezbędnej liczbie egzemplarzy i wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową doręcza niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia. Członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu powypadkowego zdanie odrębne, które powinien uzasadnić. W przypadku rozbieżności zdań członków zespołu powypadkowego o treści protokołu powypadkowego decyduje pracodawca
Zapoznanie poszkodowanego z treścią protokołu
Po sporządzeniu treści protokołu powypadkowego, lecz przed jego zatwierdzeniem zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego. Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego (poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii).Jeżeli pracownik zmarł wskutek wypadku przy pracy, zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika, oraz poucza ich o prawie zgłaszania uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym.
Zatwierdzenie protokołu powypadkowego
Po sporządzeniu protokołu i zapoznaniu się poszkodowanego z jego treścią protokół powinien zostać przedłożony pracodawcy do zatwierdzenia. Protokół powypadkowy pracodawca zatwierdza nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego sporządzenia. W przypadku, gdy pracodawca po otrzymaniu protokołu powypadkowego stwierdzi, iż do treści protokołu powypadkowego zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika albo protokół powypadkowy nie odpowiada warunkom określonym w rozporządzeniu wypadkowym, pracodawca zwraca niezatwierdzony protokół powypadkowy, w celu wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy. W takiej sytuacji, zespół powypadkowy, po dokonaniu wyjaśnień i uzupełnień, lecz nie później niż w terminie 5 dni, obowiązany jest sporządzić nowy protokół powypadkowy, do którego dołącza protokół powypadkowy niezatwierdzony przez pracodawcę.
Przekazanie zatwierdzonego protokołu powypadkowego pracownikowi
Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom rodziny zmarłego pracownika, o których mowa w § 11 ust. 4 rozporządzenia wypadkowego.
Przekazanie protokołu powypadkowego właściwemu inspektorowi
W przypadku, gdy protokół powypadkowy dotyczy wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca niezwłocznie doręcza właściwemu inspektorowi pracy. Protokół zawierający ustalenia naruszające uprawnienia pracownika albo nieprawidłowe wnioski profilaktyczne, może być zwrócony pracodawcy przez właściwego inspektora pracy, z uzasadnionym wnioskiem o ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku.
Rejestr wypadków przy pracy
Zgodnie z § 16 ust. 1 rozporządzenia wypadkowego pracodawca obowiązany jest prowadzić rejestr wszystkich wypadków przy pracy na podstawie protokołów powypadkowych. Rejestr wypadków przy pracy powinien zawierać: imię i nazwisko poszkodowanego; miejsce i datę wypadku; informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego; datę sporządzenia protokołu powypadkowego; stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy; datę przekazania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy; liczbę dni niezdolności do pracy; inne informacje, niebędące danymi osobowymi, których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego. Zgodnie z art. 221 k.k. kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności.
Masz pytania dotyczące procedury powypadkowej lub dokumentacji bhp w firmie? Skontaktuj się z nami: https://ehsconsulting.pl/kontakt/
Specjalista ds. BHP, inspektor ochrony przeciwpożarowej, auditor wiodący ISO 45001:2018, biegły sądowy przy Sądzie Okręgowym w Warszawie, doradza i szkoli w zakresie bezpieczeństwa pracy w różnych branżach m.in. budownictwie, przemyśle energetycznym oraz zakładach produkcyjnych.
