Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru

W poniższym wpisie znajdziesz najważniejsze wiadomości z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Zapewne były omawiane podczas szkolenia wstępnego BHP, bądź szkolenia okresowego BHP, ale nie zaszkodzi raz jeszcze powtórzyć.

Ogólne wiadomości o pożarach i wybuchach

Pożar – jest to niekontrolowany proces spalania.

Zagrożeniem pożarowym – nazywamy zespół czynników wpływających na powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru – a przez to na bezpieczeństwo życia ludzi.

Zagrożeniem wybuchowym – nazywamy możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy lub pyły w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia. Pożar lub wybuch może powstać, gdy zaistnieje czasowa i przestrzenna zbieżność następujących elementów:

• materiału palnego,
• czynnika utleniającego,
• źródła zapłonu.

Materiały niebezpieczne pożarowo

Nas będą interesowały przede wszystkim pożary i wybuchy, które mogą powstać w zakładzie pracy z uwagi na stosowanie tam często, w dużych ilościach, materiałów niebezpiecznych pożarowe. Materiały palne, które będą traktowane jako niebezpieczne pożarowo to:

• gazy palne, takie jak: acetylen, metan, wodór, propan-butan, amoniak, gaz ziemny, itp.;
• ciecze, których pary z powietrzem tworzą mieszaniny palne i wybuchowe jak: węglowodory ciekłe, alkohole, rozpuszczalniki (aceton, benzyna itp.) o temperaturze zapłonu poniżej 55°C;
• ciała stałe wytwarzające w zetknięciu z wodą lub parą wodną gazy palne, zapalające się samorzutnie w powietrzu materiały wybuchowe i pirotechniczne oraz pyły palne.

Ogólne metody zapobiegania pożarom

Ponieważ powstanie pożaru warunkuje obecność materiału palnego, czynnika utleniającego , źródła zapłonu i wolnych rodników – usunięcie jednego z nich wykluczy jego powstanie, proces lub rozprzestrzenianie.

Aby zapobiegać pożarom w zakładach pracy należy:

• odpylać pomieszczenia zagrożonych wybuchem;
• usuwać odpady, szczególnie te mające zdolności do samonagrzewania się i samozapalania (np. zaolejone czyściwo);
• usuwanie trawy, liści itp. z najbliższego otoczenia zbiorników z gazami palnymi i cieczami palnymi;
• czyszczenie z resztek substancji palnych aparatów i rurociągów oddawanych do remontów związanych ze spawaniem;
• wentylowanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem;
• nie używać otwartego ognia i nie palić tytoniu w strefach zagrożonych pożarem lub wybuchem,
• nie garażować pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do tego celu,
• nie rozgrzewać za pomocą otwartego ognia, smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi
• nie składować materiałów na rozgrzanych lub rozżarzonych powierzchniach;
• używać sprzęt elektryczny zgodnie z przeznaczeniem oraz w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem należy używać sprzęt ze specjalną nieiskrzącą konstrukcją (EX).

UWAGA Pomieszczenie magazynowe butli z gazami palnymi należy chronić przed ogrzaniem do temperatury przekraczającej 35°C. Wzrost temperatury gazów może spowodować rozerwanie zbiorników.

Dlatego też w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem a narażonych na działanie promieni słonecznych stosuje się w oknach szyby matowe lub mleczne.

Podstawowe źródła zapłonu

Do potencjalnych źródeł zapłonu, zgodnie z zapisami Polskiej Normy [PN-EN 1127-1:2011] zalicza się:

*Najczęściej występujące zostały pogrubione

• Gorące powierzchnie;
• Płomienie i gorące gazy;
• Iskry wytwarzane mechanicznie;
• Urządzenia elektryczne;
• Prądy błądzące, katodowa ochrona przed korozją;
• Elektryczność statyczna;
• Uderzenie pioruna;
• Fale elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej (RF) od 104Hz do 3*1011Hz;
• Fale elektromagnetyczne od 3*1011Hz do 3*1015Hz;
• Promieniowanie jonizujące;
• Ultradźwięki;
• Sprężanie adiabatyczne i fale uderzeniowe;
• Reakcje egzotermiczne, łącznie z samozapaleniem pyłów.

Warto o tym pamiętać m.in. prowadząc prace pożarowo- niebezpieczne. Sposób ich prowadzenia został uregulowany w § 36. Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U.2010.109.719):

1. Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, mogących powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu:
   1) ocenia zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane;
   2) ustala rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu;
   3) wskazuje osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy, za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy;
   4) zapewnia wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje;
   5) zaznajamia osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.
2. Przy wykonywaniu prac, o których mowa w ust. 1, należy:
   1) zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych, w tym również elementy konstrukcji budynku i znajdujące się w nim instalacje techniczne;
   2) prowadzić prace niebezpieczne pod względem pożarowym w pomieszczeniach lub przy urządzeniach zagrożonych wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwo palnych cieczy lub palnych gazów, jedynie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10 % ich dolnej granicy wybuchowości;
   3) mieć w miejscu wykonywania prac sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich źródeł pożaru;
   4) po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane, oraz rejony przyległe;
   5) używać do wykonywania prac wyłącznie sprzętu sprawnego technicznie i zabezpieczonego przed możliwością wywołania pożaru.

Podręczny sprzęt gaśniczy

Podręczny sprzęt gaśniczy – jest przeznaczony do gaszenia pożarów w zarodku, czyli w pierwszej fazie jego powstania. Zaliczamy do niego m.in.:

• Koce gaśnicze;
• Gaśnice;
• Hydronetki;
• Hydranty wewnętrzne.

Najczęściej spotykanym i skutecznym sprzętem jest gaśnica oraz hydrant wewnętrzny, które oznaczone są następującymi znakami:

hydrant:

 

 

 

 

 

gaśnica:

Gaśnice ze względu na występujący w nich środek gaśniczy dzielimy na:

• pianowe – zbiornik cylindryczny, w którym znajduje się wodny roztwór środka pianotwórczego oraz zbiornik z gazem napędowym zaopatrzony w zbijak i wężyk zakończony prądownicą zamykaną,
• proszkowe – zbiornik cylindryczny zaopatrzony w dźwignię, która uruchamia zawór lub zbijak, a ten z kolei – dodatkową butlę z gazem – wyrzutnikiem (gazem napędowym). Środek gaśniczy (proszek) wyrzucany jest przez dyszę lub wężyk zakończony prądownicą przy pomocy gazu obojętnego (azot lub dwutlenek węgla) (Rys. 2),
• śniegowe (CO2) – zbiornik cylindryczny zaopatrzony w zawór i wężyk zakończony dyszą wylotową. Wewnątrz gaśnicy znajduje się skroplony dwutlenek węgla, który po uruchomieniu pod własnym ciśnieniem wydostaje się na zewnątrz, oziębiając się do temperatury ok. -78°C.

Jedna jednostka sprzętu o masie środka gaśniczego 2 kg (lub 3 dm3) powinna, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach szczegółowych, przypadać na:

• każde 100 m2 powierzchni strefy pożarowej w budynku niechronionym stałym urządzeniem gaśniczym:

– zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL IV,

– produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500 Mj/m2,

– zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem,

• każde 300 m2 powierzchni strefy pożarowej niewymienionej w podpunkcie wyżej, z wyjątkiem zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV.

Warto pamiętać, że gaśnice należy poddać niezwłocznym przeglądom technicznym, jeśli:

• w gaśnicach z manometrem strzałka znajduje się poza obszarem skali zaznaczonym na zielono,
• gaśnice były w jakikolwiek sposób uruchamiane, w tym także „na próbę” lub, w które wbito zbijak, uruchomiono dźwignię albo odkręcono umieszczony na zewnątrz zawór wyzwalający gazowy środek napędzający,
• zerwano w nich plomby umieszczone przez producenta lub konserwatora na dźwigni uruchamiającej na zaworze butli lub na zaworze bezpieczeństwa,
• mają ślady uszkodzenia mechanicznego (skrzywiony zawór, rozbity manometr, przecięty lub przedziurawiony wąż, brak pokrętła na zaworze, ogniska korozji),
• nie posiadają czytelnej kontrolki z terminem ważności badań.

Dowiedz się wiecej o grupach pożaru i obowiązku posiadania gaśnicy.

Rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego

Sprzęt powinien być umieszczony w miejscach łatwo dostępnych i widocznych, przy wejściach i klatkach schodowych, przy przejściach i korytarzach, przy wyjściach na zewnątrz pomieszczeń,
-w obiektach wielokondygnacyjnych sprzęt należy umieszczać w tych samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli warunki techniczne na to pozwalają,
-oznakowanie miejsc usytuowania sprzętu powinno być zgodne z Polskimi Normami,
-do sprzętu powinien być dostęp o szerokości co najmniej l m,
-sprzęt należy umieszczać w miejscach nie narażonych na uszkodzenie mechaniczne oraz działanie źródeł ciepła (piece, grzejniki),

Warunki ewakuacji

W każdym zakładzie pracy muszą zostać stworzone odpowiednie warunki do ewakuacji pracowników w przypadku pożaru, wybuchu.
Do tego celu służą drogi i wyjścia ewakuacyjne odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polskimi Normami.

UWAGA

• Drogi ewakuacyjne nie mogą być niczym zastawiane.
• Zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe otwarcie – jest zabronione.

Zasady postępowania pracowników na wypadek powstania pożaru:
Zgodnie z art. 4 Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. Nr 81, póz. 351 z późn. zm.) pracodawca jest zobowiązany do ustalenia w zakładzie sposobu postępowania na wypadek pożaru – w formie instrukcji bezpieczeństwa pożarowego i zapoznania z nią pracowników.

Do właściciela, zarządcy lub użytkownika budynków, placów budów i innych obiektów w zakresie ochrony przeciwpożarowej należy:

• wyposażenie i utrzymanie w pełnej sprawności instalacji i urządzeń sygnalizacyjno-alarmowych oraz gaśnic:

Ręczny ostrzegacz pożarowy (ROP)

 

 

Gaśnica proszkowa do gaszenia pożarów typu A, B, C

• wyposażenie obiektów w przeciwpożarowe wyłączniki prądu, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi,

• utrzymanie stanu dróg ewakuacyjnych w stopniu umożliwiającym korzystanie z nich,

• umieszczenie w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych,

• przeprowadzenie szkolenia pracowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej,

• prowadzenie ćwiczeń w zakresie alarmów próbnych w celu sprawdzenia skuteczności ustanowionych działań na wypadek powstania pożaru,

• stosowanie znaków ostrzegawczych dotyczących ochrony przeciwpożarowej, zgodnie z polskimi normami.

Jak zgłosić pożar?

Zachowaj spokój.
Przedstaw się (imię, nazwisko i nr telefonu, z którego dzwonisz)
Krótko i wyraźnie określić miejsce pożaru (adres obiektu, piętro)
Przekaż informację, czy istnieje zagrożenie życia ludzi.
Poczekaj na potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia.

Nie rozłączać się, dopóki zgłoszenie nie zostanie potwierdzone.

Co zrobić w przypadku ogłoszenia alarmu i ewakuacji?

1. Przerwać prace, zabezpieczyć ważne dokumenty i wyłączyć urządzenia elektryczne.
2. Pozamykać drzwi i okna, aby uniemożliwić rozszerzanie się ognia lub dymu.
3. Zachować spokój aby nie dopuścić do paniki, opuścić budynek korzystając z drogi ewakuacyjnej.
4. Zbaczanie lub zawracanie z drogi ewakuacyjnej utrudnia sprawne prowadzenie ewakuacji i może spowodować panikę.
5. Ściśle stosować się do poleceń kierownictwa akcji.

Masz pytania w zakresie ochrony przeciwpożarowej? – na naszej stronie internetowej dowiesz się więcej o szkoleniach PPOŻ. Zachęcamy do śledzenia na bieżąco strony ehsconsulting.pl i kontaktu.