Jakie zagrożenia w laboratorium?

Jeśli jesteś pracownikiem laboratorium, to znaczy przeprowadzasz eksperymenty, badasz własności substancji, sprawdzasz działanie urządzeń pomiarowo-badawczych, sprzątasz lub odbywasz zajęcia w pokojach laboratoryjnych ten artykuł jest zdecydowanie dla Ciebie. 

Laboratorium – niebezpieczne środowisko pracy

Czy wiesz, że laboratoria są bardzo niebezpiecznym środowiskiem pracy jeśli nie przestrzegamy przepisów BHP? 

Istnieje szereg zagrożeń zarówno fizycznych, chemicznych, biologicznych, ergonomicznych, czy organizacyjnych. Może to uświadomić jak bardzo niebezpieczna jest praca w laboratoriach i jak wielkiej odpowiedzialności i skrupulatności wymaga. 

Poniżej wymienię kilkanaście źródeł zagrożeń ale gwarantuję, że jest ich znacznie więcej, a wszystko zależy od tego w jakim typie laboratorium się znajdujemy. 

Zagrożenia występujące w laboratorium

Zaczynając od zagrożeń występujących bardzo często w innych środowiskach pracy, a co za tym idzie, także w  laboratoriach możemy być narażeni między innymi na: 

• Porażenie prądem elektrycznym 
• Przecięcie, lub skaleczenie przez szkło lub ostre elementy narzędzi
• Poparzenia wynikające z wysokich temperatur palnika, pieców lub innych gorących urządzeń 
• Stłuczenia lub połamania w wyniku zgniecenia lub pochwycenia przez elementy ruchome maszyn 
• Upadek, złamania, lub obicia wynikające ze śliskiej nawierzchni lub zbyt wysokiej wilgoci w pomieszczeniu 

Powyższe zagrożenia są dość popularne i mogą się zdarzyć na większości stanowisk pracy, w dalszej części wymienię mniej popularne zagrożenia, występujące głównie w wyspecjalizowanych zakładach i laboratoriach naukowych 

Podstawowe zagrożenia można podzielić na 4 grupy: fizyczne, chemiczne, biologiczne i związane z ergonomią i organizacją pracy. Bardzo często bagatelizujemy, niektóre zagrożenia myśląc tym samym, że nas to nie spotka, albo uznając dane zagrożenie za mało szkodliwe. Błąd!!! 

Niedopatrzenie wynikające ze zmęczenia, lub pracy zbyt długi czas w ciemnym pomieszczeniu jest równie niebezpieczne jak kontakt z substancjami żrącymi, a dlaczego? O tym w dalszej części artykułu. 

Pod względem fizycznym w laboratorium może nas spotkać między innymi:

• uszkodzenie lub utrata słuchu
• choroby wywołane długotrwałymi drganiami takie jak między innymi: drastyczny spadek lub wzrost ciśnienia, zaburzenia układu nerwowego, lumbago, zaburzenia czucia i ukrwienia, zwolnienie akcji serca i wiele innych 
• poparzenia, uszkodzenia wzroku  wywołane przez wiązkę lasera 
• zagrożenia wynikające z wszelkiego rodzaju fal elektromagnetycznych.

Czynniki chemiczne oraz pyły – ryzyko związane z pracą w laboratorium

Znajomość chemii w laboratorium to podstawa, ponieważ zagrożenia płynące z niefrasobliwości, czy rozkojarzenia, mogą momentalnie wywołać tragedie nie tylko dla osoby wykonującej eksperyment ale i dla wszystkich znajdujących się w najbliższym otoczeniu.

Ciężko w to uwierzyć? 

Za przykład może posłużyć mieszanie 2 substancji potencjalnie bardzo niebezpiecznych, mianowicie kwasu siarkowego (VI) i nadtlenku wodoru. Po wlaniu nadtlenku wodoru do kwasu siarkowego w odpowiedniej proporcji powstanie niezwykle utleniający rozwór pirania, natomiast jeśli zrobimy to w odwrotnej kolejności i wlejemy, tak jak to zazwyczaj się robi, kwas do perhydrolu rezultatem będzie silnie wybuchowy kwas nadtlenosiarkowy, czyli potocznie kwas caro. 

Jak można sobie dopowiedzieć otrzymanie nieoczekiwanego silnie wybuchowego kwasu w laboratorium może doprowadzić do tragedii nie tylko osoby wykonującej eksperyment ale również wszystkich dookoła. 

Oczywiście do najczęściej występujących zagrożeń chemicznych należą między innymi: 

• oparzenia przez substancje żrące lub utleniające 
• ślepota wynikająca z zachlapania oczy chemikaliami 
• utrata węchu i choroby płuc spowodowane szkodliwymi gazami 
• wyżej wspomniane eksplozje roztworów i mieszanin

Zagrożenia biologiczne i ergonomiczne, czyli na co jeszcze narażony jest laborant?

Następnymi w kolejności są zagrożenia biologiczne, do których zaliczamy zakażenia w niemal każdy możliwy sposób, przez wszystkie rodzaje mikroorganizmów jakie bada się w danym laboratorium. 

Ostatnim rodzajem zagrożeń są to zagrożenia ergonomiczne i wywołane złą organizacją lub przemęczeniem, należą do nich:

• Możliwość uzależnienia przez łatwo dostępne substancje chemiczne
• Praca poza standardowym wymiarem godzin na przykład w święta z powodu zachowania ciągłości eksperymentu 
• Uczucie dyskomfortu przez nieprzyjemne zapachy od środków chemicznych lub zwierząt
• Powtarzalność czynności, a przez to rozkojarzenie
• Zmęczenie wzroku przez dokładną pracę często w ciemnych pomieszczeniach 
• Praca w wymuszonej pozycji 
• Wysiłek wywołany przenoszeniem sprzętu

Jak wspomniałem wyżej zagrożenia ergonomiczne nie są mniej szkodliwe niż  cała reszta, ponieważ to one często doprowadzają do nich. Przemęczenie czy rozkojarzenie, praca w nocy lub uczucie dyskomfortu może doprowadzić do tragicznego w skutkach wypadku. 

Pamiętajmy przy pracy w laboratorium, niezależnie od pełnionego stanowiska, zawsze zachowujmy względy bezpieczeństwa i nie nadwyrężajmy swojego zdrowia, a przez to nie narażajmy zdrowia swojego lub współpracowników. 

Ocena ryzyka zawodowego – czynniki chemiczne

Dodatkowo należy pamiętać, że pracodawca jest obowiązany do ustalenia, czy w środowisku pracy występuje czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie oraz do dokonania i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny (§ 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych).

W ocenie ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany uwzględnić:

1. niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego;
2.  otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki, o których mowa w odrębnych przepisach;
3. rodzaj, poziom i czas trwania narażenia;
4.  wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone;
5.  wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone;
6.  efekty działań zapobiegawczych;
7. wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona;
8. warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników.

Przykładowa ocena ryzyka dla określonej substancji chemicznej:

Masz pytania? Jesteśmy tutaj dla Ciebie! Zadbaj o bezpieczeństwo swoich pracowników i zdecyduj się na profesjonalne szkolenie wstępne BHP, aby nowe osoby w Twoim zespole mogły poczuć się komfortowo już pierwszego dnia! Możemy pomóc Ci także z dokumentacją BHP, instrukcją i z wieloma innymi istotnymi w firmie kwestiami dotyczącymi bezpieczeństwa.