Oświetlenie awaryjne – schemat instalacji, czyli jak powinno wyglądać prawidłowe podłączenie

Oświetlenie awaryjne pełni kluczową rolę w sytuacjach, gdy następuje nagła utrata zasilania. Nie tylko zapewnia bezpieczeństwo, ale także umożliwia sprawną ewakuację i działanie w warunkach awaryjnych. W tym artykule przyjrzymy się różnym opcjom oświetlenia awaryjnego oraz podpowiemy, jak poprawnie je zainstalować, aby spełnić normy i przepisy. Dowiedz się, czym jest oświetlenie awaryjne i jak działa, a także, gdzie jest wymagane i jakie standardy musi spełniać. Ponadto oświetlenie awaryjne pełni kluczową rolę w sytuacjach, gdy zasilanie oświetlenia podstawowego ulega awarii.  

Wyjaśnienie rodzajów oświetlenia awaryjnego

Oświetlenie awaryjne: jest to oświetlenie przeznaczone do stosowania w przypadku awarii zasilania oświetlenia podstawowego. Jego celem jest zapewnienie minimalnego poziomu oświetlenia w sytuacjach krytycznych, takich jak przerwa w dostawie prądu lub ewakuacja. Może to obejmować naścienne lub sufitowe oprawy awaryjne, które automatycznie włączają się po utracie zasilania. 

Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne: stanowi część oświetlenia awaryjnego, które zapewnia oświetlenie umożliwiające bezpieczne opuszczenie miejsc, w których przebywają ludzie. W szczególności jest to istotne na drogach ewakuacyjnych, klatkach schodowych, korytarzach i innych obszarach, gdzie konieczne jest wyjście w sytuacji awaryjnej. 

Awaryjne oświetlenie zapasowe: jest to część oświetlenia awaryjnego, która umożliwia kontynuację normalnych czynności w sposób podstawowo niezmieniony. Przykładem może być oświetlenie w miejscach pracy, które po awarii zasilania pozwala pracownikom na dalsze wykonywanie obowiązków. 

Oświetlenie awaryjne znaków bezpieczeństwa ma na celu stworzenie odpowiednich warunków do obserwacji znaków, umożliwiając łatwe i jednoznaczne zidentyfikowanie i korzystanie z dróg ewakuacyjnych. 

Oświetlenie strefy otwartej, czasem nazywane oświetleniem antypanicznym, ma na celu zminimalizowanie szans na wystąpienie paniki i umożliwienie ludziom przemieszczanie się w kierunku dróg ewakuacyjnych. 

Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka ma na celu umożliwienie pracownikom bezpiecznego zakończenia niebezpiecznych zadań, a osobom znajdującym się w niebezpiecznej strefie lub potencjalnie niebezpiecznej sytuacji – bezpieczne dotarcie do dróg ewakuacyjnych. 

Oświetlenie zapasowe to element oświetlenia awaryjnego, który umożliwia kontynuowanie normalnych działań bez zmian. Istotnym aspektem oświetlenia drogi ewakuacyjnej lub oświetlenia strefy otwartej jest oświetlenie wszystkich przeszkód występujących na wysokości do 2 metrów. Te powierzchnie powinny być oświetlane bezpośrednio. 

Ważnym elementem oświetlenia drogi ewakuacyjnej lub oświetlenia strefy otwartej jest oświetlenie wszystkich przeszkód występujących na wysokości do 2 metrów. Należy te powierzchnie oświetlać w sposób bezpośredni. 

Droga ewakuacyjna – to specjalnie wyznaczona ścieżka, którą należy podążać podczas ewakuacji w sytuacji awaryjnej. Początek drogi ewakuacyjnej zaczyna się tam, gdzie rozpoczyna się proces ewakuacji, a kończy się w miejscu, które jest uznane za bezpieczne, czyli punkt zbiórki ewakuacyjnej. 

Znak bezpieczeństwa – to znak, który przekazuje uniwersalne informacje o bezpieczeństwie poprzez kombinację koloru i kształtu znaku. Dodatkowe symbole graficzne dostarczają szczegółowych informacji na temat bezpieczeństwa. W porównaniu do normy z 2005 roku, nie jest dozwolone umieszczanie napisów i tekstów w językach narodowych na znakach bezpieczeństwa. Dzięki temu unika się nieporozumień co do znaczenia znaku, na przykład na lotniskach.  

Rodzaje oświetlenia awaryjnego (wg PN-EN 1838:2013. Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne) 

Jakie są zadania instalacji oświetlenia awaryjnego?  

• Zmniejszają panikę: W sytuacjach zagrożenia, instalacje oświetlenia awaryjnego pomagają uniknąć paniki wśród osób obecnych w budynku. 
• Wskazują drogę ewakuacji: Dzięki nim osoby mogą bezpiecznie i szybko opuścić budynek lub strefę zagrożoną, ponieważ oświetlają drogę i kierunki ewakuacji. 
• Wsparcie dla ratowników: Pozwalają na łatwe dotarcie do sprzętu przeciwpożarowego i innych urządzeń przez zespoły ratownicze podczas akcji gaśniczych. 
• Bezpieczeństwo w miejscach zagrożonych: Osoby przebywające w miejscach o szczególnym ryzyku mogą polegać na oświetleniu awaryjnym. 
• Kontynuacja działań: Pracownicy mogą kontynuować lub bezpiecznie zakończyć wykonywane czynności, nawet w przypadku braku oświetlenia podstawowego. 

Ważne jest, aby instalacje oświetlenia awaryjnego działały całodobowo i były regularnie kontrolowane zgodnie z przepisami. 

Kiedy wymagane jest oświetlenie awaryjne? 

Zgodnie z § 181.1 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.2022.1225 t.j.) – „Budynek, w którym zanik napięcia w elektroenergetycznej sieci zasilającej może spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, poważne zagrożenie środowiska, a także znaczne straty materialne, należy zasilać co najmniej z dwóch niezależnych, samoczynnie załączających się źródeł energii elektrycznej oraz wyposażać w samoczynnie załączające się oświetlenie awaryjne (zapasowe lub ewakuacyjne). W budynku wysokościowym jednym ze źródeł zasilania powinien być zespół prądotwórczy.”  

§ 181.2 „Awaryjne oświetlenie zapasowe należy stosować w pomieszczeniach, w których po zaniku oświetlenia podstawowego istnieje konieczność kontynuowania czynności w niezmieniony sposób lub ich bezpiecznego zakończenia, przy czym czas działania tego oświetlenia powinien być dostosowany do uwarunkowań wynikających z wykonywanych czynności oraz warunków występujących w pomieszczeniu.” 

Jakie są rodzaje oświetlenia awaryjnego? 

Awaryjne oświetlenie zapasowe: stosowane w pomieszczeniach, w których po zaniku oświetlenia podstawowego muszą być kontynuowane wcześniej wykonywane czynności lub należy je bezpiecznie zakończyć. 

Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne: działa przez co najmniej 1 godzinę od momentu zaniku oświetlenia podstawowego. Instaluje się je w specjalnych pomieszczeniach oraz wzdłuż dróg ewakuacyjnych. 

Pomieszczenia wymagające oświetlenia ewakuacyjnego

• Widownie kin, teatrów i filharmonii oraz inne sale widowiskowe. 
• Audytoria, sale konferencyjne, czytelnie, muzealne sale wystawowe, lokale rozrywkowe oraz sale sportowe przeznaczone dla ponad 200 osób. 
• Pomieszczenia garażowe o powierzchni netto ponad 1000 m², oświetlone wyłącznie światłem sztucznym. 
• Pomieszczenia o powierzchni netto ponad 2000 m² w budynkach użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego oraz w obiektach produkcyjnych i magazynowych. 

Awaryjne oświetlenie ewakuacyjne jest niepotrzebne w tych pomieszczeniach, gdzie już działa awaryjne oświetlenie zapasowe przez co najmniej godzinę po zaniku oświetlenia podstawowego. Oba rodzaje oświetlenia mają podobne cele, a mianowicie zapewnienie bezpieczeństwa i umożliwienie ewakuacji w sytuacjach awaryjnych. 

Zasad projektowania oświetlenia awaryjnego

1. Cel oświetlenia awaryjnego: oświetlenie awaryjne to instalacja, która działa, gdy występuje przerwa w zasilaniu oświetlenia podstawowego. Ma ono ogromne znaczenie szczególnie w obiektach publicznych, w których przebywa dużo ludzi. 

2. Normy i przepisy: zasady dotyczące zastosowania oświetlenia awaryjnego są regulowane przez przepisy prawa. Tego rodzaju instalacje podlegają wymogom europejskich norm PN-EN 1838 i PN-EN 50 172. 

3. Rodzaje oświetlenia awaryjnego: oświetlenie awaryjne można podzielić na dwie grupy: oświetlenie ewakuacyjne, które umożliwia bezpieczne opuszczenie budynku w sytuacji awaryjnej, oraz oświetlenie zapasowe, które umożliwia kontynuację czynności prowadzonych w budynku i uniknięcie zakłóceń związanych z brakiem zasilania. 

4. Projektowanie systemów z baterią centralną: projektowanie systemów z baterią centralną to kwestia doboru właściwego systemu do planowanego obciążenia, wyboru sposobu sterowania lampami oświetlenia awaryjnego i poziomu wymagań użytkownika, związanych z kontrolą i sterowaniem oświetleniem awaryjnym. 

5. Miejsca wymagające oświetlenia awaryjnego: przepisy dokładnie określają, gdzie należy montować oświetlenie awaryjne. Jest to wymagane m.in. w pomieszczeniach publicznych, na drogach ewakuacyjnych, w szpitalach i innych budynkach, w których przebywa znaczna ilość ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, w wysokościowcach i innych wysokich budynkach użyteczności publicznej oraz budynkach mieszkalnych. 

Jakie są najważniejsze zasady instalacji oświetlenia awaryjnego? 

Zgodność z prawem: Instalacje oświetlenia awaryjnego muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, w tym europejskimi normami PN-EN 1838 i PN-EN 50 17212. 

Niezależne źródło zasilania: Oświetlenie awaryjne musi być zasilane z niezależnego źródła, aby mogło działać nawet w przypadku zaniku napięcia w sieci1. 

Podział na grupy: Oświetlenie awaryjne można podzielić na dwie grupy: oświetlenie ewakuacyjne, które umożliwia bezpieczne opuszczenie budynku w sytuacji awaryjnej, oraz oświetlenie zapasowe, które umożliwia kontynuację czynności prowadzonych w budynku i uniknięcie zakłóceń związanych z brakiem zasilania1. 

Czas działania: Awaryjne oświetlenie zapasowe musi działać przez co najmniej 1 godzinę od zaniku oświetlenia podstawowego1. 

Miejsca wymagające oświetlenia awaryjnego: Przepisy dokładnie określają, gdzie należy montować oświetlenie awaryjne i gdzie należy wykonywać pomiary oświetlenia. 

Projekt i instalacja: Zgodnie z wymaganiami Prawa budowlanego, oświetlenie awaryjne może zostać wykonane na podstawie projektu opracowanego przez uprawnionego projektanta instalacji elektrycznych. 

Kto jest upoważniony do kontrolowania sprawności oświetlenia awaryjnego? 

„Dzierżawca/właściciel nieruchomości powinien wyznaczyć kompetentną osobę do nadzoru serwisowania systemu. Osoba ta powinna być wystarczająco kompetentna do prawidłowego przeprowadzenia wszelkich, niezbędnych prac konserwacyjnych systemu. Ważne jest regularne serwisowanie.”  

Źródło: Norma PN-EN 50172:2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego. 

Oświetlenie awaryjne odgrywa kluczową rolę w przypadku nagłej utraty zasilania, umożliwiając nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa, ale także sprawną ewakuację i działanie w sytuacjach awaryjnych. Normy i przepisy regulujące zastosowanie oświetlenia awaryjnego są ściśle określone, a projektowanie systemów z baterią centralną wymaga uwzględnienia różnych czynników, aby zagwarantować ich skuteczne działanie. Ważne jest również właściwe umieszczenie oświetlenia awaryjnego w odpowiednich miejscach, takich jak drogi ewakuacyjne czy miejsce zbiórki po ewakuacji, aby zapewnić bezpieczeństwo oraz sprawną ewakuację w sytuacjach awaryjnych. 

Potrzebujesz wspracia w zakresie rozmieszczenia oświetlenia awaryjnego? EHS Consulting oferuje kompleksowe usługi BHP.