Praca w nocy a ciąża – najważniejsze zasady BHP i regulacje, które musi znać pracodawca

Czy kobieta w ciąży może pracować na nocnej zmianie? Nie. I to niezależnie od tego, czy wyrazi na to zgodę. Zakaz jest bezwzględny, a jego złamanie oznacza realne konsekwencje finansowe. W tym artykule znajdziesz konkrety – bez ogólników i prawniczego żargonu. Jeśli zatrudniasz pracownice zmianowo, to tekst, który powinieneś przeczytać do końca.

Czy kobietę w ciąży można zatrudnić w porze nocnej? Zobacz, co naprawdę mówi prawo

Zatrudnianie kobiety w ciąży w porze nocnej jest niedozwolone – bez wyjątków. Tak wynika wprost z Kodeksu pracy. Pracodawca nie może powierzyć pracy nocnej nawet wtedy, gdy kobieta wyrazi pisemną zgodę. Kluczowe znaczenie ma tu charakter zakazu – jest on bezwarunkowy, co oznacza, że złamanie go zawsze jest naruszeniem przepisów.

Zgodnie z nowelizacją z 2025 roku:

kara grzywny wynosi od 3 000 do 50 000 zł,
nie ma znaczenia, czy pracownica formalnie poinformowała o ciąży – jeśli jest ona widoczna, zakaz obowiązuje,
za uporczywe naruszanie przepisów grozi odpowiedzialność karna (do 2 lat pozbawienia wolności),
możliwe są także roszczenia cywilne oraz kontrola PIP.

Jeśli nie masz wewnętrznego specjalisty, stały nadzór BHP to rozwiązanie, które pozwoli szybko wdrożyć procedury i uniknąć błędów.

Początek ciąży a praca w nocy: kiedy pracodawca musi działać natychmiast, a kiedy ochrona zaczyna się jeszcze przed zaświadczeniem?

Ochrona kobiety w ciąży nie zaczyna się dopiero w momencie dostarczenia zaświadczenia. Jeśli stan jest widoczny, pracodawca ma obowiązek działać nawet bez formalnych dokumentów. To sytuacja, w której prawo nie pozwala „czekać na papier” – liczy się realny stan zdrowia pracownicy.

Co trzeba wiedzieć na tym etapie:

zaświadczenie może wystawić nie tylko ginekolog, ale też lekarz POZ lub internista,
dokument nie musi mieć „wzoru” – wystarczy, że potwierdza ciążę,
jeśli ciąża jest widoczna, a pracodawca nadal kieruje kobietę do pracy w nocy – ponosi odpowiedzialność,
działania należy podjąć natychmiast – bez czekania na zebranie zarządu czy opinię prawną.

Dobrym krokiem jest wdrożenie wewnętrznej procedury zgłaszania ciąży i prowadzenie rejestru wpływu zaświadczeń. Można go połączyć z aktualizacją oceny ryzyka zawodowego.

Ciąża a praca w nocy w praktyce: trzy decyzje, które pracodawca musi podjąć

Po otrzymaniu zaświadczenia o ciąży pracodawca ma obowiązek dostosować organizację pracy. Do wyboru są trzy rozwiązania – jedno z nich jest neutralne kosztowo, pozostałe wymagają dodatkowych nakładów. Wybór zależy od specyfiki stanowiska i organizacji czasu pracy w firmie.

Oto możliwe ścieżki:

zmiana rozkładu czasu pracy na dzienny – najbardziej pożądane rozwiązanie, bez zmiany stanowiska i bez kosztów po stronie firmy,
przeniesienie do innej pracy bez godzin nocnych – wymaga uzgodnienia nowego zakresu obowiązków, a w przypadku niższego wynagrodzenia przysługuje dodatek wyrównawczy,
zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy – tylko gdy żadna z powyższych opcji nie jest możliwa; pracownica zachowuje wynagrodzenie, mimo że nie wykonuje pracy.

W takich przypadkach przydatne okazują się szkolenia specjalistyczne z zakresu zarządzania personelem w ciąży, a także doradztwo w opracowaniu aneksów do umów i procedur wewnętrznych. Dzięki temu unikasz decyzji „na gorąco” i działasz zgodnie z przepisami.

Kiedy praca w nocy staje się zagrożeniem dla ciąży? Sprawdź, jakie ryzyka medyczne mogą obciążyć pracodawcę, jeśli zlekceważy zakaz

Praca w nocy w trakcie ciąży to nie tylko kwestia formalna, ale przede wszystkim zdrowotna. Liczne badania potwierdzają, że nieregularny rytm dobowy może wpływać na przebieg ciąży – i to w sposób, który trudno później odwrócić. Dla pracodawcy to ważny sygnał: nawet jeśli nie boi się mandatu, ma obowiązek działać w trosce o zdrowie pracownicy i dziecka. I to natychmiast po uzyskaniu informacji o ciąży.

Z punktu widzenia medycyny, praca nocna w ciąży może powodować:

zwiększenie ryzyka porodu przedwczesnego – badania pokazują, że ekspozycja na nocną zmianę powyżej 40 godzin tygodniowo zwiększa to ryzyko aż o 23%,
zaburzenia ciśnienia tętniczego i stany przedrzucawkowe,
wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu,
problemy z laktacją po porodzie,
chroniczne zaburzenia snu i wyczerpanie psychofizyczne u przyszłej matki.

Jeśli ignorujesz te fakty – narażasz się nie tylko na karę finansową, ale i na roszczenia z tytułu naruszenia dóbr osobistych, a nawet na zarzut naruszenia podstawowych praw pracowniczych. Właśnie dlatego firmy coraz częściej korzystają z usługi przygotowania do kontroli PIP, która pozwala zawczasu wykryć potencjalne nieprawidłowości i uniknąć problemów w razie inspekcji. To realne wsparcie w uporządkowaniu procedur i dokumentacji.

Dokumentacja, decyzje i komunikacja – jak nie pogubić się w obowiązkach, gdy pojawia się temat „ciąża a praca w nocy”?

Przepisy to jedno, praktyka to drugie. I właśnie tutaj zaczynają się problemy: ktoś zgłasza zaświadczenie, ktoś zapomina je zarejestrować, ktoś inny nie wie, że trzeba zmienić grafik, a finalnie – dokumenty nie spina ani dział HR, ani przełożony zmiany. Brzmi znajomo? W takich przypadkach warto trzymać się konkretnej, sprawdzonej procedury.

Co powinno znaleźć się w dokumentacji?

data otrzymania zaświadczenia i potwierdzenie przyjęcia go do akt,
dokumentacja zmiany rozkładu czasu pracy albo przeniesienia pracownicy,
kopie ewentualnych aneksów do umowy,
informacja o przyznanym dodatku wyrównawczym (jeśli występuje),
aktualizacja oceny ryzyka zawodowego dla stanowiska pracy kobiety w ciąży.

Równie ważna jak papierologia jest komunikacja z pracownicą. Informacje o zmianach muszą być przekazane jasno, najlepiej na piśmie, z zachowaniem formy, która pozwoli uniknąć późniejszych nieporozumień. Z kolei menedżerowie liniowi powinni wiedzieć, jak przeprowadzić rozmowę informującą o zmianie trybu pracy i co mogą, a czego absolutnie nie powinni mówić.

Jeśli potrzebujesz wsparcia w zakresie tworzenia dokumentacji BHP dotyczącej pracy zmianowej, ochrony kobiet w ciąży czy oceny ryzyka zawodowego – zapraszamy do skorzystania z usług EHS Consulting. Dobierzemy rozwiązania dopasowane do specyfiki Twojej firmy i pomożemy Ci zadbać o zgodność z przepisami bez zbędnego chaosu.