Ocena ryzyka zawodowego - dlaczego wymagana w każdym zakładzie pracy?

Takie pytanie możemy sobie zadać, kiedy jako pracodawca słyszymy pytanie: ,,Czy opracował Pan/ Pani ocenę ryzyka zawodowego na każdym stanowisku pracy?”

Natomiast jeżeli jesteś pracownikiem:

Czy znasz ocenę ryzyka zawodowego na swoim stanowisku pracy?

Zacznijmy od podstawy prawnej.

Zgodnie z artykułem 226 Kodeks pracy:

Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Dodatkowo § 39 rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. (tekst jednolity z późniejszymi zmianami. Dz. U. 2003 r. Nr. 169 poz. 1650) wskazuje następująco:

Pracodawca jest obowiązany ocenić i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W szczególności pracodawca jest zobowiązany:

zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,

zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez zastosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.

Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

Tak jak widzimy, ocena ryzyka zawodowego nie jest jedynie „zbędnym papierkiem”, a udokumentowanym procesem szacowania ryzyka zawodowego, dzięki któremu jesteśmy w stanie lepiej organizować prace zapewniając bezpieczeństwo pracownikom.

Co rozumiemy pod pojęciem „ryzyko zawodowe”?

W celu określenia pojęcia, możemy posłużyć się definicją zawartą w polskiej normie: PN-N-18002 System zarzadzania bezpieczeństwem i higiena pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.

RYZYKO ZAWODOWE- Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywana. Pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Jak opracować ocenę ryzyka zawodowego?

Istnieje wiele metod szacowania ryzyka zawodowego. Jedną z najczęściej stosowanych jest Polska Norma PN-N 18002 w skali trójstopniowej.

W pierwszym etapie należy zebrać informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego.
Drugim etapem jest identyfikacja zagrożeń występujących na stanowisku pracy.
Trzecim etapem jest oszacowanie ryzyka zawodowego.
Pełną realizację tych etapów nazywamy analizą ryzyka zawodowego.
Po wykonaniu czwartego etapu jakim jest wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego uzyskuje się ocenę ryzyka zawodowego.
Następnym krokiem jest stwierdzenie czy są potrzebne działania korygujące lub zapobiegawcze.
Jeśli stwierdzi się taką potrzebę należy opracować plan działań korygujących.
Po wykonaniu tego planu należy wrócić do etapu pierwszego.
Jeśli nie ma potrzeby wprowadzenia działań korygujących ocenę ryzyka zawodowego uważa się za zakończoną.

Sprawdź także: Ergonomia w pracy

Zgodnie z zaleceniami PN-N-18002 przyjęto, że do oceny ryzyka zawodowego wykorzystywane są informacje dotyczące:

lokalizacji stanowiska pracy i realizowanych na nim zadań,
osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych osób, dla których przyjmuje się inne szczególne kryteria, takich np. jak kobiety w ciąży, młodociani lub osoby niepełnosprawne,
stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych,
wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby, – wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska,
zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł,
możliwych skutków występujących zagrożeń,
stosowanych środków ochronnych,
wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych oraz innych związanych z warunkami pracy, a także awarii.

Źródłami tych informacji mogą być:

dane techniczne o stosowanych na stanowisku maszynach i urządzeniach,
dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje stanowiskowe,
wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, a także uciążliwych, występujących na stanowisku pracy,
dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych i awarii,
przepisy prawne i inne dokumenty normatywne,
literatura naukowo-techniczna,
karty charakterystyk substancji chemicznych itp.

Informacji o analizowanym stanowisku mogą dostarczyć również:

obserwacja środowiska pracy,
obserwacja zadań wykonywanych na stanowisku pracy,
obserwacja zadań wykonywanych poza stanowiskiem pracy,
wywiad z pracownikami,
obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane przez pracowników na innych stanowiskach pracy, czynniki atmosferyczne),
analiza organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych warunków pracy.”[1]

[1] PN-N-18002:2000 pkt 7.2

Szacowanie ryzyka w skali trójstopniowej według normy PN-N 18002:2000

„Przy oszacowaniu ryzyka przyjmuje się podane niżej kryteria:

Ciężkość szkodliwych następstw (C):

– mała – urazy i choroby, które nie powodują, długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia stanu i zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.;

– średnia – urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające dolegliwości i są związane i krótkimi okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia II stopnia, na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.;

– duża – urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości lub śmierć; są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenie słuchu, astma, zaćma itp.

Sprawdź także: Temperatura w pracy (w biurze czy na hali) - co na to BHP

Stopień prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia (P):

– mało prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całej aktywności zawodowej pracownika;

– prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika; – wysoce prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika.

– wysoce prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika.”[2]

[2] PN-N-18002:2000 pkt 7.4

Na samym początku w dokumencie oceny ryzyka zawodowego, warto umieścić opis stanowiska pracy. Pamiętajmy, że podobieństwo nazwy stanowiska pracy w różnych firmach nie oznacza, że osoby je zajmujące mają ten sam zakres obowiązków. Dlatego bardzo istotne jest przekazanie informacji o wykonywanych czynnościach przez pracownika i zagrożeniach, które są z nimi związane.

Przykładowo dla stanowiska pracy Magazynier w firmie X:

Do obowiązków pracownika należy:

przyjmowanie do magazynu i wydawanie z magazynu materiałów na podstawie obowiązujących dowodów obrotu materiałowego;
wydawanie z magazynu półproduktów i surowców oraz odbieranie z produkcji wyrobu gotowego;
prowadzenie komputerowej ewidencji materiałów i kontroli stanu faktycznego magazynu;
należyte rozmieszczenie w magazynie materiałów według grup, asortymentu, rodzajów i wymiarów oraz częstotliwości wydawania;
znakowanie asortymentu;
utrzymanie magazynu w należytym porządku oraz przestrzeganie przepisów w zakresie bhp i ppoż.;
zabezpieczanie przechowywanych materiałów przed zniszczeniem, uszkodzeniem bądź zanieczyszczeniem;
zabezpieczenie pomieszczeń magazynowych przed włamaniem i kradzieżą;
umieszczenie w widocznym miejscu instrukcji oraz wszelkich wymaganych znaków – m.in. bezpieczeństwa.

Przy pracach transportowych wykorzystuje wózki ręczne. Praca prowadzona jest w hali (posiadającej odpowiednią wentylację i ogrzewanie oraz odpowiednie oświetlenie światłem dziennym i sztucznym) oraz na zewnątrz budynku.

Wypisanie poszczególnych zagrożeń na stanowisku pracy, warto aby było poprzedzone pytaniami np. o proces wykonywania pracy.

Przykładowe pytania:

Po zebraniu wyników, przechodzimy do wniosków 🙂

Określamy, które z zagrożeń na stanowisku pracy jest związane z największym ryzykiem i czy konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań zaradczych.

Kiedy aktualizacja oceny ryzyka zawodowego?

Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzić ponownie w przypadku, gdy wykorzystywane do jego oceny informacje stracą swoją aktualność, a w szczególności w następujących sytuacjach:

przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,
przy wprowadzaniu na stanowiskach pracy zmian technologicznych lub organizacyjnych,
po zmianie obowiązujących wymagań odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy.

Kiedy zapoznać pracowników z oceną ryzyka zawodowego?

Co prawda przepisy nie określają wprost kiedy należy pracowników zapoznać z oceną ryzyka zawodowego dotyczącą ich stanowiska pracy, natomiast przyjmuje się, że dla pracowników nowozatrudnionych powinno to nastąpić podczas szkolenia wstępnego BHP. Wiedzę o zagrożeniach związanych z wykonywaną pracą warto co pewien czas „odświeżać”. Podczas spotkań z pracownikami, czy szkoleń w zakresie bezpieczeństwa pracy można przypomnieć o zagrożeniach, które mogą wystąpić podczas wykonywania prac i działaniach zapobiegawczych – minimalizujących ryzyko.

Więcej informacji o ocenie ryzyka znajdziesz również na naszej stronie: https://ehsconsulting.pl/bhp/ocena-ryzyka-zawodowego/