Ocena ryzyka zawodowego – dlaczego wymagana w każdym zakładzie pracy?
Takie pytanie możemy sobie zadać, kiedy jako pracodawca słyszymy pytanie: ,,Czy opracował Pan/ Pani ocenę ryzyka zawodowego na każdym stanowisku pracy?”
Natomiast jeżeli jesteś pracownikiem:
Czy znasz ocenę ryzyka zawodowego na swoim stanowisku pracy?
Zacznijmy od podstawy prawnej.
Zgodnie z artykułem 226 Kodeks pracy:
Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Dodatkowo § 39 rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997 r. (tekst jednolity z późniejszymi zmianami. Dz. U. 2003 r. Nr. 169 poz. 1650) wskazuje następująco:
Pracodawca jest obowiązany ocenić i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. W szczególności pracodawca jest zobowiązany:
- zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości,
- zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez zastosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.
Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.
W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.
Tak jak widzimy, ocena ryzyka zawodowego nie jest jedynie „zbędnym papierkiem”, a udokumentowanym procesem szacowania ryzyka zawodowego, dzięki któremu jesteśmy w stanie lepiej organizować prace zapewniając bezpieczeństwo pracownikom.
Co rozumiemy pod pojęciem „ryzyko zawodowe”?
W celu określenia pojęcia, możemy posłużyć się definicją zawartą w polskiej normie: PN-N-18002 System zarzadzania bezpieczeństwem i higiena pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
RYZYKO ZAWODOWE- Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywana. Pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Jak opracować ocenę ryzyka zawodowego?
Istnieje wiele metod szacowania ryzyka zawodowego. Jedną z najczęściej stosowanych jest Polska Norma PN-N 18002 w skali trójstopniowej.
- W pierwszym etapie należy zebrać informacje potrzebne do oceny ryzyka zawodowego.
- Drugim etapem jest identyfikacja zagrożeń występujących na stanowisku pracy.
- Trzecim etapem jest oszacowanie ryzyka zawodowego.
- Pełną realizację tych etapów nazywamy analizą ryzyka zawodowego.
- Po wykonaniu czwartego etapu jakim jest wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego uzyskuje się ocenę ryzyka zawodowego.
- Następnym krokiem jest stwierdzenie czy są potrzebne działania korygujące lub zapobiegawcze.
- Jeśli stwierdzi się taką potrzebę należy opracować plan działań korygujących.
- Po wykonaniu tego planu należy wrócić do etapu pierwszego.
- Jeśli nie ma potrzeby wprowadzenia działań korygujących ocenę ryzyka zawodowego uważa się za zakończoną.
Zgodnie z zaleceniami PN-N-18002 przyjęto, że do oceny ryzyka zawodowego wykorzystywane są informacje dotyczące:
- lokalizacji stanowiska pracy i realizowanych na nim zadań,
- osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem tych osób, dla których przyjmuje się inne szczególne kryteria, takich np. jak kobiety w ciąży, młodociani lub osoby niepełnosprawne,
- stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych,
- wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby, – wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska,
- zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane i ich źródeł,
- możliwych skutków występujących zagrożeń,
- stosowanych środków ochronnych,
- wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych oraz innych związanych z warunkami pracy, a także awarii.
Źródłami tych informacji mogą być:
- dane techniczne o stosowanych na stanowisku maszynach i urządzeniach,
- dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje stanowiskowe,
- wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, a także uciążliwych, występujących na stanowisku pracy,
- dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych i awarii,
- przepisy prawne i inne dokumenty normatywne,
- literatura naukowo-techniczna,
- karty charakterystyk substancji chemicznych itp.
Informacji o analizowanym stanowisku mogą dostarczyć również:
- obserwacja środowiska pracy,
- obserwacja zadań wykonywanych na stanowisku pracy,
- obserwacja zadań wykonywanych poza stanowiskiem pracy,
- wywiad z pracownikami,
- obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace wykonywane przez pracowników na innych stanowiskach pracy, czynniki atmosferyczne),
- analiza organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych warunków pracy.”[1]
[1] PN-N-18002:2000 pkt 7.2
Szacowanie ryzyka w skali trójstopniowej według normy PN-N 18002:2000
„Przy oszacowaniu ryzyka przyjmuje się podane niżej kryteria:
Ciężkość szkodliwych następstw (C):
– mała – urazy i choroby, które nie powodują, długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia stanu i zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.;
– średnia – urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające dolegliwości i są związane i krótkimi okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia II stopnia, na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.;
– duża – urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości lub śmierć; są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenie słuchu, astma, zaćma itp.
Stopień prawdopodobieństwa zaistnienia zdarzenia (P):
– mało prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całej aktywności zawodowej pracownika;
– prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika; – wysoce prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika.
– wysoce prawdopodobne – to te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika.”[2]
[2] PN-N-18002:2000 pkt 7.4
Na samym początku w dokumencie oceny ryzyka zawodowego, warto umieścić opis stanowiska pracy. Pamiętajmy, że podobieństwo nazwy stanowiska pracy w różnych firmach nie oznacza, że osoby je zajmujące mają ten sam zakres obowiązków. Dlatego bardzo istotne jest przekazanie informacji o wykonywanych czynnościach przez pracownika i zagrożeniach, które są z nimi związane.
Przykładowo dla stanowiska pracy Magazynier w firmie X:
Do obowiązków pracownika należy:
- przyjmowanie do magazynu i wydawanie z magazynu materiałów na podstawie obowiązujących dowodów obrotu materiałowego;
- wydawanie z magazynu półproduktów i surowców oraz odbieranie z produkcji wyrobu gotowego;
- prowadzenie komputerowej ewidencji materiałów i kontroli stanu faktycznego magazynu;
- należyte rozmieszczenie w magazynie materiałów według grup, asortymentu, rodzajów i wymiarów oraz częstotliwości wydawania;
- znakowanie asortymentu;
- utrzymanie magazynu w należytym porządku oraz przestrzeganie przepisów w zakresie bhp i ppoż.;
- zabezpieczanie przechowywanych materiałów przed zniszczeniem, uszkodzeniem bądź zanieczyszczeniem;
- zabezpieczenie pomieszczeń magazynowych przed włamaniem i kradzieżą;
- umieszczenie w widocznym miejscu instrukcji oraz wszelkich wymaganych znaków – m.in. bezpieczeństwa.
Przy pracach transportowych wykorzystuje wózki ręczne. Praca prowadzona jest w hali (posiadającej odpowiednią wentylację i ogrzewanie oraz odpowiednie oświetlenie światłem dziennym i sztucznym) oraz na zewnątrz budynku.
Wypisanie poszczególnych zagrożeń na stanowisku pracy, warto aby było poprzedzone pytaniami np. o proces wykonywania pracy.
Przykładowe pytania:
Po zebraniu wyników, przechodzimy do wniosków 🙂
Określamy, które z zagrożeń na stanowisku pracy jest związane z największym ryzykiem i czy konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań zaradczych.
Kiedy aktualizacja oceny ryzyka zawodowego?
Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzić ponownie w przypadku, gdy wykorzystywane do jego oceny informacje stracą swoją aktualność, a w szczególności w następujących sytuacjach:
- przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,
- przy wprowadzaniu na stanowiskach pracy zmian technologicznych lub organizacyjnych,
- po zmianie obowiązujących wymagań odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy.
Kiedy zapoznać pracowników z oceną ryzyka zawodowego?
Co prawda przepisy nie określają wprost kiedy należy pracowników zapoznać z oceną ryzyka zawodowego dotyczącą ich stanowiska pracy, natomiast przyjmuje się, że dla pracowników nowozatrudnionych powinno to nastąpić podczas szkolenia wstępnego BHP. Wiedzę o zagrożeniach związanych z wykonywaną pracą warto co pewien czas „odświeżać”. Podczas spotkań z pracownikami, czy szkoleń w zakresie bezpieczeństwa pracy można przypomnieć o zagrożeniach, które mogą wystąpić podczas wykonywania prac i działaniach zapobiegawczych – minimalizujących ryzyko.
Więcej informacji o ocenie ryzyka znajdziesz również na naszej stronie: https://ehsconsulting.pl/bhp/ocena-ryzyka-zawodowego/
Jeśli masz pytania – napisz lub zadzwoń: https://ehsconsulting.pl/kontakt/