Co to jest Karta Charakterystyki substancji chemicznej i jakie ma znaczenie dla BHP? 

Karta Charakterystyki substancji chemicznej (a także mieszaniny chemicznej) to jeden z głównych dokumentów towarzyszących obrotowi chemikaliami. Historia Kart Charakterystyki sięga kilkudziesięciu lat wstecz, a zakresem jej stosowania objęte są największe rynki świata.

Przepisy dotyczące Kart Charakterystyki 

W Unii Europejskiej Karty Charakterystyki substancji i mieszanin sporządza się zgodnie z przepisami rozporządzenia 2020/878/UE, a wymagania dotyczące jej dostarczania w łańcuchu dostaw określa artykuł 31 rozporządzenia REACH.  

W krajach poza Unią Europejską istnieje szereg podobnych przepisów, wszystkie one mają swoje korzenie w GHS (ang. Globally Harmonised System), jest to zbiór przepisów modelowych opracowanych przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Kraje należące do ONZ opracowują i wdrażają swoje implementacje GHS, tworząc tym samym regulacje zawiadujące obrotem chemikaliami na swoich rynkach. Implementacje te mogą różnić się formą i zakresem stosowania, natomiast punktem wspólnym zawsze pozostają Karty Charakterystyki substancji i mieszanin jako dokumenty, które są wymagane w obrocie produktami chemicznymi. O implementacjach GHS na świecie można poczytać w raporcie ONZ tutaj: https://unece.org/transportdangerous-goods/regionalcountry-level#accordion_1  

Niezależnie czy odniesiemy się do OSHA HazCom w Stanach Zjednoczonych, HPR w Kanadzie czy GB/T 17519-2013, zawsze trafimy na wymagania dotyczące sporządzenia Karty Charakterystyki dla substancji i mieszanin. Zbliżony format tego dokumentu, choć nie zawsze identyczny pomiędzy krajami oraz kompleksowość dostarczanych informacji, powodują, że Karta Charakterystyki jest jednym z podstawowych źródeł informacji o produkcie chemicznym na całym świece, zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika.  

Co zawiera Karta Charakterystyki? 

Przepisy modelowe GHS określają w zarysie format i zawartość Karty Charakterystyki. Implementacje na poziomie krajowym zwykle modyfikują te wymagania w pewnym stopniu, natomiast ogólny kształt dokumentu pozostanie niezmienny. Karta Charakterystyki, niezależnie od regionu świata i języka, zawierać będzie 16 sekcji dotyczących zagrożeń wynikających ze stosowania substancji czy mieszaniny, istotnych elementów składu chemicznego, pierwszej pomocy, sposobów postępowania z produktem czy środków ochrony indywidualnej. 

Spis sekcji Karty Charakterystyki substancji i mieszanin, obowiązujący w Unii Europejskiej, możemy znaleźć poniżej: 

Sekcja 1: Identyfikacja substancji/mieszaniny i identyfikacja przedsiębiorstwa 

1.1. Identyfikator produktu 
1.2. Istotne zidentyfikowane zastosowania substancji lub mieszaniny oraz zastosowania odradzane 
1.3. Dane dotyczące dostawcy karty charakterystyki 
1.4. Numer telefonu alarmowego 

Więcej informacji o sekcji 1 karty charakterystyki.
 

Sekcja 2: Identyfikacja zagrożeń 

2.1. Klasyfikacja substancji lub mieszaniny 
2.2. Elementy oznakowania 
2.3. Inne zagrożenia 

Więcej informacji o sekcji 2 karty charakterystyki.
 

Sekcja 3: Skład/informacja o składnikach 

3.1. Substancje 
3.2. Mieszaniny 
 

Sekcja 4: Środki pierwszej pomocy 

4.1. Opis środków pierwszej pomocy 
4.2. Najważniejsze ostre i opóźnione objawy oraz skutki narażenia 
4.3. Wskazania dotyczące wszelkiej natychmiastowej pomocy lekarskiej i szczególnego postępowania z poszkodowanym 
 

Sekcja 5: Postępowanie w przypadku pożaru 

5.1. Środki gaśnicze 
5.2. Szczególne zagrożenia związane z substancją lub mieszaniną 
5.3. Informacje dla straży pożarnej 
 

Sekcja 6: Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska 

6.1. Indywidualne środki ostrożności, wyposażenie ochronne i procedury w sytuacjach awaryjnych 
6.2. Środki ostrożności w zakresie ochrony środowiska 
6.3. Metody i materiały zapobiegające rozprzestrzenianiu się skażenia i służące do usuwania skażenia 
6.4. Odniesienia do innych sekcji 
 

Sekcja 7: Postępowanie z substancjami i mieszaninami oraz ich magazynowanie 

7.1. Środki ostrożności dotyczące bezpiecznego postępowania 
7.2. Warunki bezpiecznego magazynowania, w tym informacje dotyczące wszelkich wzajemnych niezgodności 
7.3. Szczególne zastosowanie(-a) końcowe 
 

Sekcja 8: Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej 

8.1. Parametry dotyczące kontroli 
8.2. Kontrola narażenia 
 

Sekcja 9: Właściwości fizyczne i chemiczne 

9.1. Informacje na temat podstawowych właściwości fizycznych i chemicznych 
9.2. Inne informacje 
 

Sekcja 10: Stabilność i reaktywność 

10.1. Reaktywność 
10.2. Stabilność chemiczna 
10.3. Możliwość występowania niebezpiecznych reakcji 
10.4. Warunki, których należy unikać 
10.5. Materiały niezgodne 
10.6. Niebezpieczne produkty rozkładu 
 

Sekcja 11: Informacje toksykologiczne 

 
11.1. Informacje na temat klas zagrożenia zdefiniowanych w rozporządzeniu (WE) nr 1272/2008 

11.2 Informacje o innych zagrożeniach 

Sekcja 12: Informacje ekologiczne 

12.1. Toksyczność 
12.2. Trwałość i zdolność do rozkładu 
12.3. Zdolność do bioakumulacji 
12.4. Mobilność w glebie 
12.5. Wyniki oceny właściwości PBT i vPvB 

12.6. Właściwości zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego 
12.7. Inne szkodliwe skutki działania 
 

Sekcja 13: Postępowanie z odpadami 

13.1. Metody unieszkodliwiania odpadów 
 

Sekcja 14: Informacje dotyczące transportu 

14.1. Numer UN (Numer ONZ) 
14.2. Prawidłowa nazwa przewozowa ONZ 
14.3. Klasa(-y) zagrożenia w transporcie 
14.4. Grupa pakowania 
14.5. Zagrożenia dla środowiska 
14.6. Szczególne środki ostrożności dla użytkowników 
14.7. Transport morski luzem zgodnie z instrumentami IMO 
 

Sekcja 15: Informacje dotyczące przepisów prawnych 

15.1. Przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa, zdrowia i ochrony środowiska specyficzne dla substancji lub mieszaniny 
15.2. Ocena bezpieczeństwa chemicznego 
 

Sekcja 16: Inne informacje 

Jak Karta Charakterystyki łączy się z BHP? 

Kiedy patrzymy na listę sekcji Karty Charakterystyki naszą uwagę w kontekście BHP powinna zdecydowanie zwrócić Sekcja 8, która wskazuje między innymi na substancje, których stężenia należy badać w środowisku pracy (wartości NDS), środki ochrony indywidualnej czy też środki techniczne mające na celu kontrolę ryzyka. 

Nie jest to jednak jedyna sekcja, w której można znaleźć informacje przydatne dla służb BHP, Karta Charakterystyki w sekcji 6 i 7 wskaże nam również sposoby postępowania z substancją czy mieszaniną, wskazania odnośnie magazynowania czy usuwania wycieków. W sekcji 10 wskazane są niezgodne materiały czy potencjalne niebezpieczne reakcje. 

Odpowiednie korzystanie z Karty Charakterystyki substancji czy mieszaniny, pozwala oszacować ryzyko i dostosować środki jego kontroli. Równie istotne jak umiejętne czytanie Karty Charakterystyki jest jej odpowiednie sporządzenie, tak aby był to dokument przejrzysty, czytelny i zawierający niezbędne informacje. Przygotowanie Karty Charakterystyki substancji/mieszaniny warto zlecić doświadczonym specjalistom.