Ekspozycja zawodowa – czym jest, o jakich badaniach warto pamiętać i jak wygląda procedura poekspozycyjna?
Ekspozycja zawodowa to sytuacja, w której pracownik narażony jest na kontakt z materiałem biologicznym, chemicznym lub fizycznym, mogącym stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia. Dla personelu medycznego najczęściej dotyczy to kontaktu z materiałem zakaźnym, takim jak krew lub inne płyny ustrojowe, co może prowadzić do zakażeń wirusami HIV, HCV czy HBV.
Ekspozycja zawodowa – definicja i normy prawne
Co to jest ekspozycja zawodowa? Ekspozycja zawodowa to narażenie pracownika na działanie szkodliwych czynników w miejscu pracy. W zawodach medycznych dotyczy to szczególnie kontaktu z materiałem zakaźnym, na przykład podczas przypadkowego zakłucia igłą. Ekspozycja zawodowa jest regulowana przepisami prawa, które określają standardy BHP oraz procedury postępowania w takich przypadkach.
Ekspozycja zawodowa w praktyce
Ekspozycja zawodowa w zawodach medycznych, w tym pielęgniarek i lekarzy, jest poważnym problemem. Kontakt z materiałem zakaźnym może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. W przypadku wystąpienia takiej sytuacji konieczne jest szybkie wdrożenie odpowiednich procedur.
Procedura poekspozycyjna obejmuje szereg działań, które mają na celu minimalizację ryzyka zakażenia po kontakcie z materiałem zakaźnym. Postępowanie poekspozycyjne w przypadku narażenia na wirusy takie jak HIV czy HCV może obejmować profilaktykę poekspozycyjną (PEP) oraz badania kontrolne.
Jakie badania po zakłuciu igłą?
Zakłucie igłą stanowi jedno z najczęstszych źródeł ekspozycji zawodowej w służbie zdrowia. Badania po ekspozycji zawodowej powinny obejmować testy na obecność wirusów HIV, HCV oraz HBV. W zależności od ryzyka, konieczne może być powtarzanie testów w określonych odstępach czasu, aby wykluczyć możliwość późniejszego zakażenia.
Postępowanie przedlekarskie osoby eksponowanej
Bezpośrednio po ekspozycji zawodowej na materiał zakaźny, należy podjąć odpowiednie działania przedlekarskie:
- Skórę przemywać bieżącą wodą, a następnie wodą z mydłem przez 3–5 minut.
- Nie tamować krwawienia, aby nie utrudniać wypływu krwi.
- Nie używać zimnej lub bardzo zimnej wody, ponieważ powoduje to obkurczenie naczyń krwionośnych.
- Nie uciskać brzegów rany w celu wypływu krwi, gdyż może to zwiększać ryzyko wchłonięcia materiału zakaźnego do rany.
- Nie stosować na ranę środków dezynfekcyjnych na bazie alkoholu.
- Zabezpieczyć miejsce zranienia jałowym opatrunkiem.
- W przypadku kontynuacji pracy, należy założyć dodatkową parę rękawic.
- Błony śluzowe jamy ustnej i nosa przepłukiwać kilkakrotnie czystą wodą.
- Oczy należy płukać kilkakrotnie wodą lub wodą do iniekcji przy otwartych powiekach, nie używając soli fizjologicznej, która może podrażniać spojówki.
- Krew lub inny materiał potencjalnie zakaźny rozpryśnięty na skórze należy zmyć wodą, a następnie zdezynfekować odpowiednim preparatem do dezynfekcji skóry lub rąk, pozostawiając preparat do wyschnięcia.
Ekspozycje wymagające postępowania poekspozycyjnego i obserwacji poekspozycyjnej
- Masywna ekspozycja: Wstrzyknięcie dużej ilości (powyżej 1 ml) krwi lub płynów ustrojowych potencjalnie zakaźnych, czy też kontakt z próbkami laboratoryjnymi zawierającymi wysokie miana wirusów.
- Ewidentna ekspozycja: Zakłucie igłą skażoną krwią lub innym potencjalnie zakaźnym materiałem, skaleczenie z krwawieniem wywołane narzędziem zanieczyszczonym krwią, czy wstrzyknięcie dużej ilości krwi.
- Prawdopodobna ekspozycja: Powierzchowne skaleczenie igłą z krwią, kontakt błon śluzowych lub spojówek z krwią.
W przypadku każdej z tych sytuacji, po wykonaniu wstępnych czynności przedlekarskich, należy niezwłocznie zgłosić się do szpitala lub zakładu chorób zakaźnych.
Karta ekspozycji zawodowej i procedura dokumentacji
W przypadku każdej ekspozycji zawodowej, pracownik powinien wypełnić indywidualną kartę ekspozycji zawodowej. Taka dokumentacja jest niezbędna do monitorowania ryzyka oraz stanowi podstawę do ewentualnych roszczeń odszkodowawczych. Ekspozycja zawodowa w praktyce wymaga również zgłoszenia zdarzenia do odpowiednich organów, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi.
Podsumowując, ekspozycja zawodowa to poważne zagrożenie, szczególnie w zawodach medycznych. Ważne jest, aby personel był świadomy procedur postępowania poekspozycyjnego, znał normy prawne i regularnie uczestniczył w szkoleniach BHP. Ekspozycja zawodowa BHP oraz prawidłowe postępowanie po incydencie mogą znacząco zredukować ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych.
