Oświetlenie w środowisku pracy – praca w pomieszczeniach

Oświetlenie stanowisk pracy jest jednym z kluczowych elementów środowiska pracy mających wpływ nie tylko na komfort, ale również zdrowie i efektywność pracowników. Oświetlenie w środowisku pracy jest zaliczane do czynników uciążliwych, czyli takich którego oddziaływanie na pracującego może powodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie. Brak oświetlenia lub niewłaściwe dostosowanie jego natężenia skutkuje nadmiernym zmęczeniem narządu wzroku, spadkiem wydajności, a ponadto może powodować pogłębienie wad wzroku. Odpowiednie do warunków pracy oświetlenie nie tylko zwiększa wydajność, ale także minimalizuje ryzyko zmęczenia wzroku, bólów głowy oraz innych dolegliwości zdrowotnych związanych z długotrwałą pracą.

Oświetlenie w środowisku pracy – podstawy prawne

Podstawowym obowiązkiem pracodawcy wynikającym z kodeksu pracy jest ochrona zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy polega również na zadbaniu o prawidłowy poziom oświetlenia na stanowiskach pracy. Miejsca pracy powinny być wykonane w taki sposób, aby zapewniały:

• oświetlenie naturalne (niezbędne przy pracy stałej),
• oświetlenie sztuczne.

Zgodnie z § 10 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca jest obowiązany do zapewnienia, we wszystkich miejscach na terenie zakładu pracy, w których mogą przebywać pracownicy, oświetlenia elektrycznego w porze nocnej lub jeżeli oświetlenie dzienne jest niewystarczające.

Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie w § 57 traktuje o tym, że pomieszczenie przeznaczone na pobyt ludzi powinno mieć zapewnione oświetlenie dzienne, dostosowane do jego przeznaczenia, kształtu i wielkości, z uwzględnieniem warunków określonych w § 13 oraz w ogólnych przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy.

W celu zachowania odpowiedniego natężenia oświetlenia dziennego (naturalnego) konieczne jest zachowanie odpowiedniego stosunku powierzchni okien do powierzchni podłogi: w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek ten powinien wynosić 1:8, a w przypadku powierzchni, w których naturalne oświetlenie jest wymagane ze względu na ich przeznaczenie, np. w magazynach przy pracy stałej stosunek ten powinien wynosić 1:12.

Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie sztuczne (elektryczne) o parametrach zgodnych z polskimi normami.

Ogólne oświetlenie światłem sztucznym połączonych ze sobą pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz służących do ruchu ogólnego (komunikacji) nie powinno wykazywać różnić natężenia oświetlenia wywołujących olśnienie przy przejściu między tymi pomieszczeniami. Zgodnie z § 27 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które odbywa się komunikacja wewnętrzna nie powinien być większy niż 5 do 1, a przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych jest wykonywana praca w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku.

Praca w pomieszczeniu oświetlonym wyłącznie światłem sztucznym

Przepisy umożliwiają pracę bez dostępu do światła naturalnego, które jest oświetlane wyłącznie światłem sztucznym. Na drodze rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie zgodnie z § 58 dopuszcza się oświetlenie pomieszczenia przeznaczonym na pobyt ludzi wyłącznie światłem sztucznym (elektrycznym) pod warunkiem, że:

• oświetlenie dzienne (naturalne) nie jest konieczne lub nie jest wskazane ze względów technologicznych,
• jest uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania tego pomieszczenia w obiekcie podziemnym lub w części budynku pozbawionej oświetlenia dziennego.

WAŻNE! W przypadku gdy pomieszczenie to jest pomieszczeniem stałej pracy, dla zastosowania wyłącznie oświetlenia sztucznego wymagane jest uzyskanie zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy.

Oświetlenie przy pracy z monitorem ekranowym

Aspekty dotyczące oświetlenia przy pracy z monitorem ekranowym regulują punkty 9.1 oraz 9.2 zawarte w załączniku rozporządzenia w sprawie bhp na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe i stanowią, że: „9.1. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, w szczególności:

• oświetlenie na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac,
• należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od monitora ekranowego, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie urządzeń eliminujących nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowisko pracy.

9.2. Dopuszcza się stosowanie opraw oświetlenia miejscowego, pod warunkiem że będą to oprawy niepowodujące olśnienia.”

Szczegółowe parametry dotyczące wartości natężenia oświetlenia znajdują się w odpowiedniej normie, dla stanowisk do pracy z monitorem ekranowym jest to 500 lx, zaś w przestrzeni biurowej należy zapewnić natężenie oświetlenia nie mniejsze niż 300 lx.

Oświetlenie – ogólne, miejscowe i mieszane

W zakresie stosowania oświetlenia sztucznego wyróżnia się trzy sposoby oświetlenia, do których należą:

• oświetlenie ogólne – zapewniane przez np. wysoko zawieszone lampy, zapewniające równomierne oświetlenie przestrzeni bez uwzględnienia szczególnych wymagań dotyczących oświetlenia niektórych części;
• oświetlenie miejscowe – zapewniane przez np. lampy zainstalowane bezpośrednio na stanowisku pracy, oświetlające niektóre części przestrzeni;
• oświetlenie mieszane – jak sama nazwa wskazuje, jest połączeniem wymienionych wcześniej rodzajów oświetlenia.

W pomieszczeniach biurowych do najczęściej stosowanych należy oświetlenie ogólne, które w razie potrzeby (spełnienia wymagań) jest uzupełniane oświetleniem miejscowym.

Zastanawiasz się czy twój zakład pracy spełnia wymagania przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy? Skorzystaj z naszej oferty i zamów audyt BHP. Kwestia oświetlenia lub inne tematy związane z zapewnieniem odpowiednich warunków pracy nadal budzą Twój wątpliwości? Zapoznaj się z naszą ofertą BHP! Nasi doświadczeni specjaliści pomogą zapewnić bezpieczne warunki pracy w Twojej firmie. Nie zwlekaj, skontaktuj się z nami: https://ehsconsulting.pl/kontakt/

Najczęściej zadawane pytania w związku z oświetleniem w pracy

Jakie normy regulują natężenie oświetlenia?

Normą regulującą oświetlenie w pomieszczeniach pracy jest PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy – Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.

Kto jest odpowiedzialny pomiary natężenia oświetlenia na stanowiskach pracy?

Za pomiary natężenia oświetlenia na stanowiskach pracy odpowiedzialny jest pracodawca.

Kto może wykonać pomiary natężenia oświetlenia?

Wykonywanie pomiarów natężenia oświetlenia nie wymaga posiadania specjalnych uprawnień, w związku z czym może wykonać je każdy. Ważne jest, aby osoba wykonująca pomiary posiadała odpowiednią wiedzę w zakresie wykonywania pomiarów oraz doświadczenie w korzystaniu z urządzenia pomiarowego (Luksomierz).

Jak często należy wykonywać pomiary natężenie oświetlenia?

Dla czynników uciążliwych nie ustalonoNDS, NDN ani czasookresów badań, są jednak ważnym elementem środowiska pracy. Pomiary powinny zostać wykonane ponownie, jeżeli doszło do modernizacji lub zmiany źródła światła elektrycznego lub w przypadku, gdy poprzednie pomiary wykazały jego niewystarczające natężenie.

Czy po wymianie oświetlenia należy przeprowadzić pomiary?

Tak, w przypadku modernizacji lub zmiany źródła światła należy dokonać pomiarów natężenia oświetlenia, aby potwierdzić zgodność z Polskimi Normami i w razie potrzeby dostosować natężenie oświetlenia do obowiązujących przepisów.

Czy pomiary natężenia oświetlenia muszą być udokumentowane?

Tak, tylko udokumentowane pomiary natężenia oświetlenia będą dowodem niezbędnym dla państwowych instytucji kontrolnych potwierdzającym, że pracownikom zostało zapewnione oświetlenie o parametrach zgodnych z wymaganiami Polskich Norm.

Czym jest pomieszczenie pracy stałej?

Zgodnie z definicją zawartą § 2 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pomieszczeniem pracy stałej jest pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny.

Czym jest pomieszczenie pracy czasowej?

Zgodnie z definicją zawartą § 2 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pomieszczeniem pracy stałej jest pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.

Kiedy pomieszczenie nie jest uznawane za pomieszczenie pracy?

Zgodnie z definicją zawartą § 2 rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń spełniających następujące warunki:

– łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją lub utrzymaniem czystości i porządku;

– mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy;

– jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą.