Praca na wysokości, a środki ochrony przed upadkiem

W wyniku upadku z wysokości dochodzi do najcięższych, w tym śmiertelnych wypadków przy pracy. Największe ryzyko niesie za sobą praca na rusztowaniach i dachach, które najczęściej są wykorzystywane na budowach.

Wykonywanie pracy na wysokości a aspekt prawny – co i jak?

Podstawowym narzędziem do analizy stanu BHP w Polsce jest coroczne opracowanie Głównego Urzędu Statystycznego, które jest wynikiem sporządzonych przez pracodawców kart wypadków Z-KW.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, pracą na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Została zaklasyfikowana do prac szczególnie niebezpiecznych, czyli do takich, w których ryzyko wypadku jest większe niż w przypadku „zwykłych” prac. Podwyższone ryzyko wynika ze specyfiki prac, warunków oraz otoczenia.

Podstawową zasadą prawa pracy, do której zobowiązany jest każdy pracodawca, zgodnie z art. 207 § 2 kp jest ochrona życia i zdrowia pracowników, poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, wykorzystując najnowsze osiągnięcia nauki i techniki.

W przypadku prac szczególnie niebezpiecznych, w tym na wysokości, przepisy nakładają szczególne powinności na pracodawcy, w celu zapewnienia bezpieczeństwa pracownikowi. Do nich zaliczyć można: bezpośredni nadzór nad tymi pracami, odpowiednie środki zabezpieczające, instruktaż pracowników obejmujący imienny podział pracy, a także określona kolejność wykonywanych zadań.

Warto przeczytać: Szkolenie BHP a zmiana pracodawcy

Ocena zagrożeń w pracy

W celu dokonania właściwej oceny występujących zagrożeń oraz wskazania potrzeby stosowania przewidzianych środków ochrony sporządzany jest dokument Oceny Ryzyka Zawodowego dla danego stanowiska pracy. Informowanie pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą stanowi jeden z obowiązków pracodawcy, na podstawie art. 226 kp. Sporządzona Ocena ryzyka zawodowego powinna odnosić się do czynników szkodliwych, uciążliwych, niebezpiecznych występujących w procesie pracy, a ponadto zawierać zalecenia dotyczące stosowania niezbędnych środków profilaktycznych i zasad ochrony przed wymienionymi zagrożeniami. W celu przeprowadzenia rzetelnej oceny warunków pracy; szacowanie ryzyka powinno zostać przeprowadzone przez kompetentnych pracowników (mających wiedzę dotyczącą m.in. o przebiegu poszczególnych procesów, stosowanej organizacji prac, sposobie wykonywania poszczególnych zadań), kierowników oraz inne osoby nadzorujące, a przede wszystkim pracodawcę, który zawsze ponosi odpowiedzialność za prawidłowe przeprowadzenie oceny ryzyka.

Ustawodawca nie nakłada metody, według której zostanie sporządzona Ocena Ryzyka Zawodowego. Niemniej jednak najczęściej wybieranymi są: RISK SCORE, PHA lub wg polskiej normy PN-N-18002.

Przeczytaj również: Zmiany w podejściu do bezpieczeństwa pracy

Środki ochrony w pracy na wysokości

W celu ochrony pracownika przed zagrożeniami, do których zaliczyć można upadek z wysokości, pracodawca w pierwszej kolejności powinien zadbać o zapewnienie środków ochrony zbiorowej. Są to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach. W przypadku wykonywania prac na wysokości, podstawowym środkiem ochrony zbiorowej będą zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników na wysokości co najmniej 0,15 m. Dodatkowo, pomiędzy poręczą i krawężnikiem w połowie wysokości powinna być umieszczona poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób.

W przypadku braku możliwości zastosowania środków ochrony zbiorowej, pracodawca powinien wyposażyć pracowników w środki ochrony indywidualnej, zgodnie z zapisami zawartymi w rozdziale IX art. 237⁶ § 1 kp. Przekazane pracownikowi do użytku środki powinny spełniać wymagania zawarte w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej.

Na rynku dostępnych jest wiele rozwiązań, które mogą zabezpieczyć pracownika wykonującego prace na dachu.

Jednym z nich są balustrady systemowe aluminiowe, które są montowane bezpośrednio przy krawędzi dachu. Posiadają one szereg zalet m.in.: nie wymaga to zakupu dodatkowego sprzętu specjalistycznego (szelki, urządzenia samohamowne itp.), a także umiejętności wymaganych od pracowników związanych z obsługą systemu asekuracyjnego.

Drugim rozwiązaniem jest system składający się ze stalowej liny zintegrowanej z amortyzatorem umożliwiający  w dużym stopniu minimalizację wstrząsu spowodowanego upadkiem. Lina zamocowana jest na punktach kotwiących przytwierdzonych do słupków, które są montowane bezpośrednio do powierzchni dachu. Użytkownik wpięty do systemu za pomocą wózka połączonego odpowiednim układem z szelkami może przemieszczać się bezpiecznie na całej długości rozpiętego systemu. Układ stanowi ciągłość asekuracji, bez konieczności każdorazowego przepinania wózka. Ideą takiego systemu jest uniemożliwienie pracownikowi zbliżenia się do krawędzi dachu, czyli wejścia w strefę zagrożenia rozpoczęciem spadania.

Pracodawca w celu zapewnienia ochrony zdrowia i życia pracowników, a zarazem praktycznej eksploatacji obiektu, niejednokrotnie stoi przed wyborem systemu asekuracji, adekwatnego do  realizowanych prac.

Wszechstronność zastosowania oraz przystępna cena systemu asekuracji poziomej w postaci systemu linowego, w porównaniu do innych systemów zabezpieczeń do prac na wysokości, powoduje coraz większe zainteresowanie tym środkiem ochrony.

Autor: Agnieszka Kuźmicka

Fragment pracy dyplomowej ,,Projektowanie warunków bezpieczeństwa podczas wykonywania prac na dachach z wykorzystaniem systemu asekuracji poziomej przez Pracownika gospodarczego”, stanowiącej ukończenie studiów podyplomowych o kierunku Bezpieczeństwo i Higiena Pracy na Politechnice Gdańskiej